1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu

1924 TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU (MÜLGA)

Kanun Numarası: 491

Kabul Tarihi: 20/05/1924

Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 24/05/1924

Yayımlandığı Resmi Gazete Sayısı: 71

BİRİNCİ FASIL : AHKAMI ESASİYE

Madde 1 - Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

Madde 2 - (Değişik madde: 14/04/1928 - 1222; 05/02/1937 - 3115)

Türkiye Devleti cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılapçıdır. Resmi dili Türkçedir. Makarrı Ankara şehridir.

Madde 3 - Hakimiyet bilakaydüşart Milletindir.

Madde 4 - Türkiye Büyük Millet Meclisi milletin yegane ve hakiki mümessili olup Millet namına hakkı hakimiyeti istimal eder.

Madde 5 - Teşri salahiyeti ve icra kudreti Büyük Millet Meclisinde tecelli ve temerküz eder.

Madde 6 - Meclis, teşri salahiyetini bizzat istimal eder.

Madde 7 - Meclis, icra salahiyetini, kendi tarafından müntehap Reisicumhur ve onun tayin edeceği bir İcra Vekilleri Heyeti marifetiyle istimal eder.

Meclis, Hükümeti her vakit murakabe ve ıskat edebilir.

Madde 8 - Hakkı kaza, Millet namına, usulü ve kanunu dairesinde müstakil mahakim tarafından istimal olunur.

İKİNCİ FASIL : VAZİFEİ TEŞRİİYE

Madde 9 - Türkiye Büyük Millet Meclisi, kanunu mahsusuna tevfikan Millet tarafından müntahap mebuslardan müteşekkildir.

Madde 10 - (Değişik madde: 05/12/1934 - 2599)

Yirmiiki yaşını bitiren kadın, erkek her Türk mebus seçme hakkını haizdir.

Madde 11 - (Değişik madde: 05/12/1934 - 2599)

Otuz yaşını bitiren kadın, erkek her Türk mebus seçilebilir.

Madde 12 - Ecnebi hizmeti resmiyesinde bulunanlar, mücazatı terhibiye veya sirkat, sahtekarlık, dolandırıcılık, emniyeti suistimal, hileli iflas cürümlerinden biriyle mahkum olanlar, mahcurlar, tabiiyeti ecnebiye iddiasında bulunanlar, hukuku medeniyeden ıskat edilmiş olanlar, Türkçe okuyup yazmak bilmeyenler mebus intihap olunamazlar.

Madde 13 - Büyük Millet Meclisinin intihabı dört senede bir kere icra olunur.

Müddeti biten mebusların tekrar intihap edilmeleri caizdir.

Sabık Meclis, lahik Meclisin içtimaına kadar devam eder.

Yeni intihabatın icrasına imkan görülmediği takdirde içtima devresinin bir sene temdidi caizdir.

Her mebus yalnız kendini intihap eden dairenin değil, umum Milletin vekilidir.

Madde 14 - Büyük Millet Meclisi, her sene Teşrinisani ibtidasında davetsiz toplanır.

Meclis azasının memleket dahilinde devir, tedkik ve murakabe vazifelerinin ihzarı ve teneffüs ve istirahatleri için senede altı aydan fazla tatili faaliyet edemez.

Madde 15 - Kanun teklif etmek hakkı Meclis azasına ve İcra Vekilleri heyetine aittir.

Madde 16 - (Değişik madde: 14/04/1928 - 1222)

Mebuslar Meclise iltihak ettiklerinde şu şekilde tahlif olunurlar.

"Vatan ve Milletin saadet ve selametine ve Milletin bilakaydüşart hakimiyetine mugayir bir gaye takib etmeyeceğime ve Cumhuriyet esaslarına sadakatten ayrılmayacağıma namusum üzerine söz veririm."

Madde 17 - Hiçbir mebus Meclis dahilindeki rey ve mütelaasından ve beyanatından ve Meclisteki rey ve mütelaasının ve beyanatının Meclis haricinde irad ve izharından dolayı mesul değildir. Gerek intihabından evvel gerek sonra aleyhine cürüm isnat olunan bir mebusun maznunen isticvabı veya tevkifi veyahud muhakemesinin icrası Heyeti Umumiyenin kararına menuttur. Cinai cürmü meşhut bundan müstesnadır. Ancak bu takdirde makamı aidi Meclisi derhal haberdar etmekle mükelleftir. Bir mebusun intihabından evvel veya sonra aleyhine sadır olmuş cezai bir hükmün infazı mebusluk müddetinin hitamına talik olunur. Mebusluk müddeti esnasında müruru zaman cereyan etmez.

Madde 18 - Mebusların senevi tahsisatları kanunu mahsus ile tayin olunur.

Madde 19 - Tatil esnasında Reisicumhur veya Meclis Reisi lüzum görürse Meclisi içtimaa davet edebileceği gibi azadan beşte biri tarafından talep vuku bulursa Meclis Reisi dahi Meclisi içtimaa davet eder.

Madde 20 - Meclis müzakeratı alenidir ve harfiyen neşrolunur.

Fakat Nizamnamei dahilide münderiç şeraite tevfikan Meclis hafi celseler dahi akdedebilir ve hafi celseler müzakeratının neşri Meclisin kararına menuttur.

Madde 21 - Meclis, müzakeratını kendi Nizamnamei dahilisi mucibince icra eder.

Madde 22 - Sual ve istizah ve Meclis tahkikatı Meclisin cümlei salahiyetinden olup şekli tatbiki Nizamnamei Dahili ile tayin olunur.

Madde 23 - Mebusluk ile Hükümet memuriyeti bir zat uhdesinde içtima edemez.

Madde 24 - Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi her Teşrinisani iptidasında bir sene için kendisine bir Reis ve üç Reisvekili intihap eder.

Madde 25 - İntihap devresinin hitamından evvel Meclis adedi mürettebinin ekseriyeti mutlakasile intihabat tecdit olunursa yeni içtima eden Meclisin intihap devresi ilk Teşrinisaniden başlar.

Teşrinisaniden evvel vaki olan içtima, fevkalade bir içtima addolunur.

Madde 26 - (Değişik madde: 14/04/1928 - 1222)

Büyük Millet Meclisi kavaninin vaz’ı, tadili, tefsiri, fesih

ve ilgası, Devletlerle mukavele, muahede ve sulh akdi, harp ilanı, muvazenei umumiyei maliye ve Devletin umum hesabı kati kanunlarının tetkik ve tasdiki,

meskukat darbı inhisar ve mali taahhüdü mutazammın mukavelat ve imtiyazatın tasdiki ve feshi, umumi ve hususi af ilanı,

cezaların tahfif ve tahvili, tahkikat ve mücazatı kanuniyenin tecili, mahkemelerden sadır

olup katiyet kesbetmiş olan idam hükümlerinin infazı gibi, vezaifi bizzat kendi ifa eder.

Madde 27 - Bir mebusun vatana hıyanet ve mebusluğu zamanında irtikab töhmetlerinden biriyle müttehem olduğuna Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi azayi mevcudesinin sülüsan ekseriyeti arasiyle karar verilir veyahut onikinci maddede münderiç ceraimden biriyle mahkum olur ve mahkumiyeti kaziyei muhkeme halini alırsa mebusluk sıfatı zail olur.

Madde 28 - İstifa, esbabı meşrua dolayısiyle mahcuriyet, bila mezuniyet ve mazeret iki ay Meclise ademi devam veyahut memuriyet kabulü hallerinde mebusluk sakıt olur.

Madde 29 - Yukardaki maddeler mucibince mebusluk sıfatı zail veya sakıt olan veyahut vefat eden mebusun yerine bir diğeri intihap olunur.

Madde 30 - Büyük Millet Meclisi kendi zabıtasını Reisi marifetiyle tanzim ve idare eder.

ÜÇÜNCÜ FASIL : VAZİFEİ İCRAİYE

Madde 31 - Türkiye Reiscumhuru Büyük Millet Meclisi Heyeti Umumiyesi tarafından ve kendi azası meyanından bir intihap devresi için intihap olunur. Vazifei Riyaset yeni Reisicumhurun intihabına kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak caizdir.

Madde 32 - Reisicumhur Devletin Reisidir. Bu sıfatla merasimi mahsusada Meclise ve lüzum gördükçe İcra Vekilleri Heyetine Riyaset eder. Reisicumhur Riyaseticumhur makamında bulundukça Meclis münakaşat ve müzakeratına iştirak edemez ve rey veremez.

Madde 33 - Reisicumhur hastalık ve memleket haricinde seyahat gibi bir sebeple vezaifini ifa edemezse veya vefat, istifa vesair sebep dolayısiyle Cumhuriyet Riyaseti inhilal ederse Büyük Millet Meclisi Reisi Vekaleten Reisicumhur vazifesini ifa eder.

Madde 34 - Cumhur Riyasetinin inhilalinde Meclis müçtemi ise yeni Reisicumhuru derhal intihap eder.

Meclis müçtemi değilse Reis tarafından hemen içtimaa davet edilerek Reisicumhur intihap edilir. Meclisin intihap devresi hitam bulmuş veya intihabatın tecdidine karar verilmiş olursa Reisicumhuru gelecek Meclis intihap eder.

Madde 35 - Reisicumhur Meclis tarafından kabul olunan kanunları on gün zarfında ilan eder. Teşkilatı Esasiye Kanunu ile bütçe kanunları müstesna olmak üzere ilanını muvafık görmediği kanunları bir daha müzakere edilmek üzere esbabı mucibesiyle birlikte keza on gün zarfında Meclise iade eder.

Meclis mezkur kanunu bu defa da kabul ederse, onun ilanı Reisicumhur için mecburidir.

Madde 36 - Reisicumhur, her sene Teşrinisanide Hükumetin geçen seneki faaliyetine ve o sene ittihaz edilmesi münasip görülen tedbirlere dair bir nutuk iradeder veyahut Başvekile kıraat ettirir.

Madde 37 - Reisicumhur ecnebi devletlerin nezdinde Türk Cumhuriyetinin siyasi mümessillerini tayin ve ecnebi devletlerin siyasi mümessillerini kabul eder.

Madde 38 - (Değişik madde: 14/04/1928 - 1222)

Reisicumhur intihabı akabinde ve Meclis huzurunda şu suretle yemin eder:

(Reisicumhur sıfatiyle Cumhuriyetin kanunlarına ve hakimiyeti milliye esaslarına riayet ve bunları müdafaa, Türk Milletinin saadetine sadıkane ve bütün kuvvetimle sarfı mesai, Türk Devletine teveccüh edecek her

tehlikeyi kemali şiddetle men, Türkiye’nin şan ve şerefini vikaye ve ilaya ve deruhde ettiğim vazifenin icabatına hasrı nefs etmekten ayrılmayacağıma namusum üzerine söz veririm)

Madde 39 - Reisicumhurun isdar edeceği bilcümle mukarrerat Başvekil ile Vekili aidi tarafından imza olunur.

Madde 40 - Başkumandanlık Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin şahsiyeti maneviyesinde mündemiç olup Reisicumhur tarafından temsil olunur. Kuvayı harbiyenin emir ve kumandası hazarda kanunu mahsusuna tevfikan Erkanı Harbiyei Umumiye Riyasetine ve seferde İcra Vekilleri Heyetinin inhası üzerine Reisicumhur tarafından nasbedilecek zate tevdi olunur.

Madde 41 - Reisicumhur, hıyaneti vataniye halinde Büyük Millet Meclisine karşı mesuldür. Reisicumhurun isdar edeceği bilcümle mukarrerattan mütevellid mesuliyet otuz dokuzuncu madde mucibince mezkur mukarreratı imza eden Başvekil ile

Vekili aidine racidir.Reisicumhurun hususatı şahsiyesinden dolayı mesuliyeti lazım geldikte işbu Teşkilatı Esasiyye Kanununun masuniyeti teşriiyeye taalluk eden on yedinci maddesi mucibince hareket edilir.

Madde 42 - Reisicumhur, Hükumetin inhası üzerine daimi maluliyet veya şeyhuhet gibi şahsi sebeplerden dolayı muayyen efradın cezalarını iskat veya tahfif edebilir. Reisicumhur, Büyük Millet Meclisi tarafından itham edilerek mahkum olan Vekiller hakkında bu salahiyeti istimal edemez.

Madde 43 - Reisicumhurun tahsisatı kanunu mahsus ile tayin olunur.

Madde 44 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115; 29/11/1937 - 3272)

Başvekil, Reisicumhur canibinden ve Meclis azası meyanından tayin olunur.

Sair vekiller Başvekil tarafından Meclis azası arasından intihap olunarak heyeti umumiyesi Reisicumhurun tasdiki ile Meclise arzolunur.

Meclis müçtemi değilse arz keyfiyeti Meclisin içtimaına talik olunur.

Hükümet hattı hareket ve siyasi noktai nazarını azami bir hafta zarfında Meclise bildirir ve itimat talep eder.

Madde 45 - Vekiller Başvekilin riyaseti altında (İcra Vekilleri Heyeti) ni teşkil ederler.

Madde 46 - İcra Vekilleri Heyeti Hükümetin umumi siyasetinden müştereken mesuldür.

Vekillerden her biri kendi salahiyeti dairesindeki icraattan ve maiyetinin efal ve muamelatından ve siyasetinin umumi istikametinden münferiden mesuldür.

Madde 47 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115; 29/11/1937 - 3272)

Vekillerin vazife ve mesuliyetleri mahsus kanunla tayin olunur.

Madde 48 - (Değişik madde: 29/11/1937 - 3272)

Vekaletlerin teşkili tarzı, mahsus kanuna tabidir.

Madde 49 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115; 29/11/1937 - 3272)

Mezun veyahut herhangi bir sebeble mazur olan bir Vekile, İcra Vekilleri Heyeti azasından bir diğeri muvakkaten niyabet eder. Ancak bir Vekil bir Vekaletten fazlasına niyabet edemez.

Madde 50 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115; 29/11/1937 - 3272)

İcra Vekillerinden birinin Divanı Aliye sevkine dair Türkiye Büyük Millet Mecliisince

verilen karar Vekaletten sukutu dahi mutazammındır.

Madde 51 - İdari dava ve ihtilafları rüyet ve Hükümetçe ihzar ve tevdi olunacak kanun layihaları ve imtiyaz mukavele ve şartnameleri üzerine beyanı mütalaa, gerek kendi kanunu mahsusu ve gerek kavanini saire ile muayyen vezaifi ifa etmek üzere bir Şurayı Devlet teşkil edilecektir. Şurayı Devletin rüesa ve azası vezaifi mühimmede bulunmuş, ilim, ihtisas tecrübeleri ile mütemeyyiz zevat meyanından Büyük Millet Meclisince intihap olunur.

Madde 52 - İcra Vekilleri Heyeti, kanunların süveri tatbikiyesini irae veyahut kanunun emrettiği hususatı tesbit için ahkamı cedideyi muhtevi olmamak ve Şurayı Devletin nazarı tetkikinden geçirilmek şartiyle nizamnameler tedvin eder.

Nizamnameler Reisicumhurun imza ve ilaniyle mamulünbih olur.

Nizamnamelerin kavanine mugayereti iddia olundukta bunun mercii halli Türkiye Büyük Millet Meclisidir.

DÖRDÜNCÜ FASIL

: KUVVEİ KAZAİYYE

Madde 53 - Mahkemelerin teşkilatı, vazife ve salahiyetleri kanunla muayyendir.

Madde 54 - Hakimler bilcümle davaların muhakemesinde ve hükmünde müstakil ve her türlü müdahalattan azade olup ancak kanunun hükmüne tabidirler. Mahkemelerin mukarreratını Türkiye Büyük Millet Meclisi ve İcra Vekilleri Heyeti hiçbir veçhile tebdil ve tağyir ve tehir ve infazı ahkamına mümanaat edemez.

Madde 55 - Hakimler kanunen muayyen olan usul ve ahval haricinde azlolunamazlar.

Madde 56 - Hakimlerin evsafı, hukuku, vezaifi, maaş ve muhassasatları ve sureti nasıp ve azilleri kanunu mahsus ile tayin olunur.

Madde 57 - Hakimler kanunen muayyen vezaiften başka umumi ve hususi hiçbir vazife deruhde edemezler.

Madde 58 - Mahkemelerde muhakemat alenidir.

Yalnız Usulü Muhakemat Kanunu mucibince bir muhakemenin hafiyyen cereyanına mahkeme karar verebilir.

Madde 59 - Herkes, mahkeme huzurunda hukukunu müdafaa için lüzum gördüğü meşru vesaiti istimalde serbesttir.

Madde 60 - Hiçbir mahkeme, vazife ve salahiyeti dahilinde olan davaları rüyetten imtina edemez. Vazife ve salahiyet haricinde olan davalar ancak bir karar ile reddolunur.

DİVANI ALİ

Madde 61 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115; 29/11/1937 - 3272)

Vazifelerinden münbais hususatta İcra Vekilleri ile Şurayı Devlet ve Temyiz Mahkemesi rüesası ve azası ve Cumhuriyet Başmüddeiumumisini muhakeme etmek üzere bir (Divanı Ali) teşkil olunur.

Madde 62 - Divanı Ali azalığı için on biri Mahkemei Temyiz, onu Şurayı Devlet rüesa ve azası meyanından ve kendi Heyeti Umumiyeleri tarafından ledeliktiza reyi hafi ile yirmi bir zat intihap olunur.

Bu zevat reyi hafi ve ekseriyeti mutlaka ile içlerinden birini Reis ve birini reis vekili intihap ederler.

Madde 63 - Divanı Ali bir Reis ve on dört aza ile teşekkül ve ekseriyeti mutlaka ile karar ittihaz eder.

Mütebaki altı zat ledelicab Heyetin noksanını ikmal için ihtiyat aza vaziyetindedirler. İşbu ihtiyat aza üçü Mahkemei Temyiz, üçü Şurayı Devletten münthap aza arasından olmak üzere kur’a ile tefrik olunurlar.

Reisliğe ve Reis Vekilliğine intihap olunanlar bu kur’aya dahil olamazlar.

Madde 64 - Divanı Alinin müddeiumumiliği Başmüddeiumumilik tarafından ifa olunur.

Madde 65 - Divanı Alinin kararları katidir.

Madde 66 - Divanı Ali mevzu kanunlara tevfikan muhakeme icra ve hüküm ita eder.

Madde 67 - Divanı Ali görülen lüzum üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi karariyle teşkil olunur.

BEŞİNCİ FASIL

: TÜRKLERİN HUKUKU AMMESİ

Madde 68 - Her Türk hür doğar, hür yaşar.

Hürriyet, başkasına muzır olmıyacak her türlü tasarrufatta bulunmakdır.

Hukuku tabiiyeden olan hürriyetin herkes için hududu başkalarının hududu hürriyetidir. Bu hudut ancak kanun marifetiyle tesbit ve tayin edilir.

Madde 69 - Türkler kanun nazarında müsavi ve bilaistisna kanuna riayetle mükelleftirler. Her türlü zümre, sınıf, aile ve fert imtiyazları mülga ve memnudur.

Madde 70 - şahsi masuniyet, vicdan, tefekkür, kelam, neşir, seyahat, akit, sayü amel, temellük ve tasarruf, içtima, cemiyet, şirket, hak ve hürriyetleri Türklerin tabii hukukundandır.

Madde 71 - Can, mal, ırz, mesken her türlü taarruzdan masundur.

Madde 72 - Kanunen muayyen olan ahval ve eşkalden başka bir suretle hiçbir kimse derdest ve tevkif edilemez.

Madde 73 - İşkence, eziyet, müsadere ve angarya memnudur.

Madde 74 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115)

Umumi menfaatler için lüzumu usulüne göre anlaşılmadıkça ve mahsus kanunları mücibince değer pahası peşin verilmedikçe hiç bir kimsenin malı istimval ve mülkü istimlak olunamaz.

Çiftçiyi toprak sahibi yapmak ve ormanları Devlet tarafından idare etmek için istimlak olunacak arazi ve ormanların istimlak bedelleri ve bu bedellerin tediyesi sureti, mahsus kanunlarla tayin olunur.

Fevkalade hallerde kanuna göre tahmil olunacak para ve mal ve çalışmaya dair mükellefiyetler müstesna olmak üzere hiçbir kimse hiçbir fedakarlık yapmaya zorlanamaz.

Madde 75 - (Değişik madde: 05/02/1937 - 3115)

Hiçbir kimse mensup olduğu felsefi içtihat, din ve mezhepten dolayı muahaze edilemez. Asayiş, umumi muaşeret adabına ve kanunlar hükümlerine aykırı bulunmamak üzere her türlü dini ayinler yapılması serbesttir.

Madde 76 - Kanun ile muayyen olan usul ve ahval haricinde kimsenin meskenine girilemez ve üzeri taharri edilemez.

Madde 77 - Matbuat, kanun dairesinde serbesttir ve neşredilmeden teftiş, muayeneye tabi değildir.

Madde 78 - Seferberlikte ve idarei örfiye halinde veyahut müstevli

emrazdan dolayı kanunen müttehaz tedabir icabatından olarak vazedilecek takyidat müstesna olmak üzere seyahat hiçbir suretle takyidata tabi tutulamaz.

Madde 79 - Ukudun, sayü amelin, temellük ve tasarrufun, içtimaatın, cemiyetlerin ve şirketlerin hududu hürriyeti kanunlar ile musarrahtır.

Madde 80 - Hükümetin nezaret ve murakabesi altında ve kanun dairesinde her türlü tedrisat serbesttir.

Madde 81 - Postalara verilen evrak, mektuplar ve her nevi emanetler salahiyettar müstantik ve mahkeme kararı olmadıkça açılamaz ve telgraf ve telefon ile vaki olan muhaberatın mahremiyeti ihlal olunamaz.

Madde 82 - Türkler, gerek şahıslarına, gerek ammeye mütaallik olarak kavanin ve nizamata muhalif gördükleri hususatta merciine ve Türkiye Büyük Millet Meclisine münferiden veya müçtemian ihbar ve şikayette bulunabilirler. şahsa ait olarak vuku bulan müracaatın neticesi müstediye tahriren tebliği olunmak mecburidir.

Madde 83 - Hiçbir kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir mahkemeye celp ve sevk olunamaz.

Madde 84 - Vergi, devletin umumi masarifine halkın iştiraki demektir.

Bu esasa mugayir olarak hakiki veya hükmi şahıslar tarafından veya onlar namına rüsum, aşar ve sair tekalif alınması memnudur.

Madde 85 - Vergiler ancak bir kanun ile tarh ve cibayet olunabilir.

Devlet, vilayet idarei hususiyeleri ve belediyelerce teamülen cibayet edilmekte olan rüsum ve tekalifin kanunları tanzim edilinciye kadar kemakan cibayete devam olunabilir.

Madde 86 - Harb halinde veya harbi icabettirecek bir vaziyet hudusunda veya isyan zuhurunda veyahut Vatan ve Cumhuriyet aleyhinde kuvvetli ve fiili teşebbüsat vukuunu müeyyit kati emarat görüldükte İcra Vekilleri Heyeti müddeti bir ayı tecavüz etmemek üzere umumi veya mevzii idarei örfiye ilan edebilir ve keyfiyet hemen Meclisin tasdikine arzolunur. Meclis idarei örfiye müddetini indelicap tezyit veya tenkis edebilir.

Meclis müçtemi değilse derhal içtimaa davet olunur.

İdarei örfiyenin fazla temadisi Meclisin kararına mütevakkıftır.

İdarei örfiye, şahsi ve ikametgah masuniyetlerinin, matbuat, müraselat, cemiyet, şirket hürriyetlerinin muvakkaten takyit veya taliki demektir.

İdarei örfiye mıntakasiyle bu mıntıka dahilinde tatbik olunacak ahkam ve muamelatın sureti icrası ve harb halinde dahi masuniyet ve hürriyetlerin tarzı takyit ve taliki kanunla tesbit olunur.

Madde 87 - İptidai tahsil bütün Türkler için mecburi ve Devlet mekteplerinde meccanidir.

Madde 88 - Türkiye ahalisine din ve ırk farkı olmaksızın vatandaşlık itibariyle (Türk) ıtlak olunur.

Türkiye’de veya hariçte bir Türk babanın sulbünden doğan veyahut Türkiye’de mütemekkin bir ecnebi babanın sulbünden Türkiye’de doğup da memleket dahilinde ikamet ve sinni rüşte vusulünde resmen Türklüğü ihtiyar eden veyahut Vatandaşlık Kanunu mucibince Türklüğe kabul olunan herkes Türktür.Türklük sıfatı kanunen muayyen olan ahvalde izale edilir.

ALTINCI FASIL : MEVADDI MÜTEFERRİKA

VİLAYAT

Madde 89 - Türkiye coğrafi vaziyet ve iktisadi münasebet noktai nazarından vilayetlere, vilayetler kazalara, kazalar nahiyelere münkasımdır ve nahiyeler de kasaba ve köylerden terekküb eder.

Madde 90 - Vilayetlerle şehir, kasaba ve köyler hükmi şahsiyeti haizdir.

Madde 91 - Vilayetler umuru tevsii mezuniyet ve tefriki vezaif esası üzerine idare olunur.

MEMURİN

Madde 92 - Hukuku siyasiyeyi haiz her Türk ehliyet ve istihkakına göre Devlet memuriyetlerinde istihdam olunmak hakkını haizdir.

Madde 93 - Bilumum memurların evsafı, hukuku, vezaifi, maaş ve muhassasatı ve sureti nasp ve azilleri ve terfi ve terakkileri kanunu mahsus ile muayyendir.

Madde 94 - Kanuna muhalif olan umurda amire itaat memuru mesuliyetten kurtaramaz.

UMURU MALİYE

Madde 95 - (Değişik madde: 10/12/1931 - 1883)

Muvazenei Umumiye Kanunu layihası ve buna bağlı bütçeler ve cetveller ile mülhak bütçeler Meclise mali yıl başından enaz üç ay evvel takdim olunur.

Madde 96 - Devlet emvalinden muvazene haricinde sarfiyat caiz değildir.

Madde 97 - Muvazenei Umumiye Kanununun hükmü bir seneye mahsustur.

Madde 98 - Hesabı Kati kanunu mütaallik olduğu sene bütçesinin devrei hesabiyesi zarfında istihsal olunan varidat ile yine o sene vuku bulan tediyatın hakiki miktarını mübeyyin kanundur. Bunun şekil ve taksimatı muvazenei umumiye kanununa tamamiyle mütenazır olacaktır.

TEŞKİLATI ESASİYE KANUNUNA AİT ZAVABIT

Madde 99 - Hesabı kati kanununun layihası mütaallik olduğu senenin sonundan itibaren nihayet ikinci senenin Teşrinisanisinin iptidasına kadar Büyük Millet Meclisine takdim olunmak mecburidir.

Madde 100 - Büyük Millet Meclisine merbut ve Devletin varidat ve masarifatını kanunu mahsusuna tevfikan murakabe ile mükellef bir Divanı Muhasebat müessestir.

Madde 101 - Divanı Muhasebat umumi mutabakat beyannamesini taalluk ettiği hesabı kati kanununun Maliyece Büyük Millet Meclisine takdimi tarihinden itibaren nihayet altı ay zarfında Meclise takdim eder.

Madde 102 - İşbu Teşkilatı Esasiye Kanununun tadili aşağıdaki şeraite tabidir:

Tadil teklifi Meclis azayı mürettebesinin laakal bir sülüsü tarafından imza olunmak şarttır.

Tadilat ancak adedi mürettebin sülüsan ekseriyeti arasiyle kabul olunabilir.

İşbu kanunun şekli Devletin Cumhuriyet olduğuna dair olan birinci maddesinin tadil ve tağyiri hiçbir suretle teklif dahi edilemez.

Madde 103 - Teşkilatı Esasiye Kanununun hiçbir maddesi, hiçbir sebep ve bahane ile ihmal veya tatil olunamaz.

Hiçbir kanun Teşkilatı Esasiye Kanununa münafi olamaz.

Madde 104 - 1293 tarihli Kanunu Esasi ile mevaddı muaddelesi ve 20 Kanun-usani 1337 tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu ve müzeyyelat ve tadilatı mülgadır.

Madde 105 - Bu kanun tarihi neşrinden itibaren meriyülicradır.

Muvakkat Madde - Türkiye Büyük Millet Meclisine intihap edilen ve edilecek olan bilumum mensubini askeriyenin tabi olacakları şerait hakkındaki 19 Kanunuevvel 1339 tarihli Kanun ahkamı bakidir.

Alıntı.