Kronik obstruktif akciger hastaligi (KOAH), dunya capinda buyuk etkisi olan bir solunum hastaligidir. Gunumuzde mevcut olan ilaclar esas olarak KOAH hastalarinin semptomlarini hafifletmeye odaklanmaktadir. Solunum sisteminin hasar gormus fonksiyonel yapilarini onarmak veya degistirmek amaciyla yeni rejeneratif tedavi yaklasimlari arastirilmistir. KOAH icin rejeneratif tedavilerin kaydettigi ilerlemeyi hem klinik oncesi calismalardan hem de tamamlanmis klinik calismalardan elde edilen sonuclari analiz ederek ozetlenmistir. Bu yaklasimlar, endojen akciger kok ve progenitor hucreleri tarafindan yenilenmeyi uyarmak icin eksojen kok hucrelerin veya kucuk molekullerin uygulanmasini icermektedir.
KOAH modellerinde eksojen mezenkimal kok hucrelerin (MSC’ler) hasarli solunum sisteminin yapisini onardigi ve islevini iyilestirdigi bildirilmistir. Ancak, Orta-siddetli KOAH hastalarinda MSC’leri kullanan calismalar, solunum fonksiyonlarinda belirgin iyilesmeler saglamamistir.

Farelerin kriyo-yaralanmali (CI) akcigerlerine uygulanan eksojen insan akciger kok hucrelerinin, KOAH hastalarini iyilestirme potansiyeline sahip yeni bir kok hucre ozelligine isaret ederek, insan benzeri pulmoner yapilarda organize oldugu gosterilmistir. Retinoik asit gibi kucuk molekullerin, KOAH fare modellerinde muhtemelen endojen akciger koku / progenitor hucrelerin aktivasyonu ile hasarli akciger yapilarinin rejenerasyonuna ve onarimina yol actigi gosterilmistir. Bununla birlikte, orta veya siddetli KOAH hastalarina uygulanan retinoik asit veya retinoik asit reseptoru agonistleri, hasarli akcigerin yogunlugunu ve fonksiyonunu iyilestirmemistir. Bu yeni rejeneratif yaklasimlar, on klinik deneylerde basarisiz olmustur. KOAH’in farkli asamalarindaki hastalari iyilestirmek icin mevcut rejeneratif yaklasimlari gelistirmek icin daha fazla calisma yapilmalidir. Klinik calismalardaki bazi yaklasim degisIkliklerinin KOAH icin rejeneratif tedavinin daha basarili sonuclarina yol acabilecegi dusunulmektedir.



KOAH’in Tanimi
KOAH Icin Kok Hucre Tedavisi Umut Olabilir mi?Kronik obstruktif akciger hastaligi (KOAH), nefes almayi zorlastiran ilerleyici bir akciger hastaligidir. Amerikan Akciger Dernegi’ne gore, Amerika BirlesIk Devletleri’nde 16,4 milyondan fazla kisiye bu durum teshisi konulmustur. Bununla birlikte, baska bir 18 milyon insanin KOAH hastasi olabilecegi ve bunun bilinmedigi tahmin edilmektedir. Iki ana KOAH turu kronik bronsit ve amfizemdir. KOAH’li bircok kiside her ikisinin bir kombinasyonu bulunmaktadir. Gunumuzde KOAH icin bir tedavi sekli bulunmamaktadir. Sadece yasam kalitesini iyilestirmek ve hastaligin ilerlemesini yavaslatmak icin tedaviler vardir. Bununla birlikte, kok hucrelerin bu tur akciger hastaliklarinin tedavisine yardimci olabilecegini one suren umut verici arastirmalar bulunmaktadir.

Kok Hucreler 101
Kok hucreler her organizma icin gereklidir ve uc ana ozelligi paylasmaktadir. Bu ozellikler asagidaki gibidir:
• Hucre bolunmesi yoluyla kendilerini yenileyebilmektedirler.
• Baslangicta ayirt edilemez olmalarina ragmen, ihtiyac duyuldugunda kendilerini farklilastirabilmekte, birkac farkli yapi ve dokunun ozelliklerini ustlenebilmektedirler.
• Bolunmeye ve cogalmaya devam edecekleri baska bir organizmaya nakledilebilmektedirler.
Kok hucreler, blastosist adi verilen dort ila bes gunluk insan embriyolarindan elde edilebilmektedir. Bu embriyolar genellikle in vitro fertilizasyondan elde edilmektedir. Bazi kok hucreler, beyin, kan ve deri dahil olmak uzere yetiskin vucudunun cesitli yapilarinda da bulunmaktadir. Kok hucreler yetiskin vucudunda hareketsizdir ve hastalik veya yaralanma gibi bir olayla aktive olmadikca bolunmemektedirler. Bununla birlikte, embriyonik kok hucreler gibi, diger organlar ve vucut yapilari icin doku olusturabilmektedirler. Hasar gormus dokuyu iyilestirmek, hatta yenilemek veya yeniden buyutmek icin kullanilabilmektedirler. Kok hucreler vucuttan cikarilabilmekte ve diger hucrelerden ayrilabilmektedir. Daha sonra, etkilenen bolgede iyilesmeyi tesvik etmeye baslayabilecekleri vucuda geri gonderilmektedirler.

KOAH Icin Olasi Faydalar
KOAH, akcigerlerde ve solunum yollarinda bazi degisIkliklere neden olmaktadir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Hava keseleri ve hava yollari germek icin yeteneklerini kaybetmektedirler.
• Hava keselerinin duvarlari yikilmaktadir.
• Hava yollarinin duvarlari kalinlasmakta ve iltihaplanmaktadir.
• Hava yollari mukusla tikanmaktadir.
KOAH Icin Kok Hucre Tedavisi Umut Olabilir mi?Bu degisIklikler, akcigerlere giren ve cikan hava miktarini azaltarak vucudu cok ihtiyac duyulan oksijenden mahrum etmekte ve nefes almayi gittikce zorlastirmaktadir. Kok hucreler, KOAH’li kisilere bazi sekillerde fayda saglayabilmektedirler ve bunlar asagidaki gibidir:
• Hava yollarindaki iltihabi azaltmak, bu da daha fazla hasari onlemeye yardimci olabilmektedir
• Akcigerlerdeki herhangi bir hasarli dokunun yerini alabilecek yeni, saglikli akciger dokusu olusturmak
• Akcigerlerde kucuk kan damarlari olan yeni kilcal damarlarin olusumunu uyarmak; bu, akciger fonksiyonunun iyilesmesine yol acabilmektedir.

Guncel Arastirma
Gida ve Ilac Dairesi (FDA), KOAH’li insanlar icin herhangi bir kok hucre tedavisini onaylamamistir ve klinik denemeler II. Asama otesine gecmemistir. Faz II, arastirmacilarin bir tedavinin ise yarayip yaramadigi ve yan etkileri hakkinda daha fazla bilgi edinmeye calistiklari noktadir. Soz konusu tedavinin, ayni durumu tedavi etmek icin kullanilan diger ilaclarla karsilastirilmasi, 3. asamaya kadar mumkun olmamistir.

Hayvanlarda
Hayvanlarla ilgili klinik oncesi calismalarda, mezenkimal kok hucre (MSC) veya mezenkimal stromal hucre olarak bilinen bir tur kok hucre en umut verici olmustur. MSC’ler, kemik hucrelerinden yag hucrelerine kadar cesitli hucre tiplerine donusebilen bag dokusu hucreleridir. 2018 literatur taramasina gore, MSC’lerle transplantasyon geciren sicanlar ve fareler tipik olarak hava sahasi genislemesi ve iltihaplanmada azalma yasamislardir. Hava sahasi genislemesi KOAH’in ve ozellikle amfizemin bir sonucudur ve akcigerlerin hava keselerinin duvarlarini tahrip etmektedir.



Insanlarda
Insanlarda yapilan klinik deneyler, hayvanlarda gozlemlenen ayni olumlu sonuclari henuz yeniden uretmemistir. Arastirmacilar bunu bircok faktore baglamislardir. buna orneklerden bazilari asagidaki gibidir:
• Klinik oncesi calismalar buyuk olcude sadece hafif KOAH benzeri hastaligi olan hayvanlari kullanirken, klinik deneyler orta ila siddetli KOAH’li insanlara bakmislardir.
• Hayvanlar, vucut agirliklarina gore insanlardan daha yuksek dozlarda MSC almislardir. Bununla birlikte, diger hastaliklar icin yapilan klinik calismalar, daha yuksek dozlarda kok hucrelerin her zaman daha iyi sonuclara yol acmadigini gostermektedir.
• Kullanilan MSC’lerin turlerinde tutarsizliklar olmustur. Ornegin, bazi calismalarda donmus veya yeni cozulmus kok hucreler kullanilirken, digerleri taze olanlari kullanilmistir.
Kok hucre tedavisinin KOAH’li kisilerin sagligini iyilestirebilecegine dair henuz guclu bir kanit bulunmamakla birlikte, kok hucre naklinin guvenli olmadigina dair guclu bir kanit da yoktur. Daha dikkatli tasarlanmis klinik calismalarin farkli sonuclar vermesi umuduyla arastirmalar bu yonde devam etmektedir.

KOAH Tedavine Yonelik Kok Hucre Calismalari ile Ilgili Dusunceler
KOAH Icin Kok Hucre Tedavisi Umut Olabilir mi?Mevcut ilaclarin cogunlukla semptomlari hafifletmeye odaklandigi goz onune alindiginda, yeni yaklasimlarin, KOAH hastalarinda yapilarin bozulmasini tersine cevirmesi ve solunum sisteminin islevlerini iyilestirmesi beklenmektedir. Rejeneratif tedaviler, hasarli yapilari onararak veya degistirerek islevselligi artirabilmektedir. Cok sayida klinik oncesi calismalardan ve MSC’lerle yapilan on klinik denemelerden elde edilen verilere dayanarak, klinik deneylerdeki olasi basarisizlik nedenleri yukarida belirtilmistir. Basarisizligin ana nedeni, eksojen MSC’lerin, orta ila siddetli KOAH hastalarinda asiri derecede hasar gormus pulmoner yapilar uzerinde yetersiz antiinflamatuar ve immunomodulator etkilere sahip olmasi olabilmektedir.
Etkileri arttirmak icin, hucrelerin durumu (genc veya yaslanan donorlerden taze veya donmus), hucre dozu, dozlama yontemleri, dozlama sIkligi dahil olmak uzere cesitli parametreler dikkate alinmalidir. Hucrelerin durumuna gelince, daha genc donorlerden alinan donmus BM-MSC’lerden ziyade taze BM-MSC’ler veya AD-MSC’ler gelecekteki calismalar icin onerilmektedir. Ayrica, calisma son noktalarinin tasarimi, yas, durum ve hasta vakalarinin olcegi dahil olmak uzere yeni calismalarin dikkatli bir sekilde tasarlanmasi icin daha fazla caba gosterilmelidir. Ekzojen hLSC’leri kullanan harici hucre tedavisi ve endojen kok / progenitor hucreleri aktive edebilen molekulleri kullanan intrinsIk hucre tedavisi icin, yeni klinik arastirmalara baslamadan once daha fazla klinik oncesi kanit toplanmalidir.
Ozetle, rejeneratif tedaviler icin tartisilan yaklasimlar, KOAH hayvan modellerinde olumlu etkiler gostermistir ve klinik calismalarda guvenli olmustur. Bununla birlikte, KOAH hastalarina bir tedavi cozumune goturecek yaklasimlar gelistirmek icin daha fazla caba harcanmalidir.