Norofibromatozis, sinir sisteminin tedavisi olmayan genetik bozuklugudur ve esas olarak sinir hucresi dokularinin gelisimini etkiler. Sinirlerde norofibrom olarak bilinen tumorler gelisir ve bunlar baska sorunlara yol acabilir. Bu tumorler zararsiz veya sinirleri ve diger dokulari sIkistirarak ciddi hasara yol acabilir. Tek bir genin neden oldugu Norofibromatozis (Nf), en sIk gorulen genetik norolojik bozukluk turudur. Gendeki mutasyon, sinir dokusunun duzgun sekilde kontrol edilmedigi anlamina gelir.

Norofibromatozis Hastaligi Turleri
Norofibromatozis uc turu vardir ve bunlar asagidaki gibidir:



Norofibromatozis Hastaligi Hakkinda Bilinmesi GerekenlerTip 1 norofibromatozis (Nf1)
Von Recklinghausen NF, Von Recklinghausen hastaligi, ya da periferik norofibromatoz olarak da bilinen NF1, en sIk rastlanan norofibromatozis tipidir. Cogunlukla Nf1 geninin silinmesinden ziyade bir mutasyonundan kaynaklanir ve her 3.000 kisiden 1’ini etkiledigi dusunulmektedir. Dogumdan kisa bir sure sonra vucudun farkli bolgelerinde dogum lekeleri olarak gorunur. Ayrica gec cocukluk doneminde, lezyonlar ve tumorler cilt uzerinde veya altinda birkac ila binlerce arasinda numaralandirilarak gorunur. Ve bunlar zaman zaman tumorler kanserli hale gelirler. Nf1 zar zor fark edilirler ve goze hos gorunmezler veya potansiyel olarak ciddi komplikasyonlara yol acarlar. Bu hastaligi yasayan vakalarin yaklasIk yuzde 60’i onemsizdir.

Fil adamda Af1 var miydi?
Basrolunu John Hurt’un oynadigi 1980 filmiyle unlenen Fil Adam Joseph Merrick’in Nf1’e sahip oldugu yaygin bir yanilgidir. Bununla birlikte, 1986’da genetikciler, Merrick’in Nf1’e degil, 1 milyon kiside 1’den azini etkileyen nadir durum olan Proteus sendromuna sahip oldugunu gostermislerdir. Bununla birlikte arastirmacilar, iki kosulu karistirmanin Nf1’li kisilere zararli olabilecegini bildirmektedirler. 2011 yilinda yayinlanan bir calismadaki yazarlar, NF1’i Fil Adam’in durumuyla karistirmak, NF1 hastalarinin cikarlarina zarar verdigini, cunku NF1 hastalarinin sosyal baglar kurmakta ve iyi bir ozguven gelistirmekte zorluk cektikleri konusunda uyarmislardir. Ayrica kafa karisIkligini gidermek icin tutum degisIklikleri cagrisinda bulunmuslardir.

Tip 2 norofibromatozis (Nf2)
Iki tarafli norofibromatoz veya Nf2, normalde Nf2 geninin silinmesinden ziyade bir mutasyondan kaynaklanir. Bu edilir iletilen NF1 icin farkli bir kromozom uzerindedir. Tumorler sinir sisteminde, genellikle kafatasinda olusur ve bunlar intrakraniyal tumorler olarak bilinir. Ayrica spinal kanalda intraspinal tumorler gelisir. Akustik noromalar, vestibulokoklear sinir veya sekizinci kraniyal sinirde olusan Nf2’de yaygindir. Vestibulokoklear sinir isitmeden sorumludur, kisinin denge duygusunu ve vucut pozisyonunu etkiler, bu nedenle isitme ve denge kaybi meydana gelir. Semptomlar ergenligin sonlarinda ve yirmili yaslarin baslarinda ortaya cikma egilimindedir ve bu tumorler kanserli hale gelebilirler.

Schwannomatoz
Schwannomatoz, genetik olarak Nf1 ve Nf2’den farkli olan nadir bir norofibromatoz seklidir ve 40.000 kiside 1’den azini etkilemektedir. Kulaga giden sinir olan vestibulokoklear sinir disinda vucudun herhangi bir yerinde Schwannomalar veya bir sinirin etrafindaki dokudaki tumorler gelisir. Nf1 ve Nf2’de yaygin olan norofibromlari kapsamamaktadir. Tumorler, ayak parmaklarinda gorulur ve parmaklarda siddetli agri, uyusma, karincalanma ve gucsuzluge neden olurlar.

Norofibromatozis Hastaligi Nedenleri
Dogum lekeleri ve ciller, Nf1’in ortak bir isaretidir. Norofibromatoz, Schwann hucreleri, melanositler ve endonoral fibroblastlar dahil tum noral krest hucrelerini etkiler. Kemikleri etkileyerek siddetli agriya neden olurlar. Nf1 olarak da tanimlanan bir genin mutasyonu, Nf1’e sebep olmaktadir. Bu gen normalde sinir dokularinin gelismesini kontrol altinda tutulmasini saglayan bir protein uretmektedir. Bununla birlikte, bu duruma sahip kisilerde gen eksIk bir protein uretir. Bu protein, sinir sistemindeki doku buyumesini kontrol etmede cok daha az etkilidir ve bu, Nf1’li bir kiside gelisen tumorlere yol acar. Bu gen, 17 numarali kromozomda bulunur ve Nf2, 22 numarali kromozomdaki benzer bir geni etkiler. Her iki ana turde de, bilinen tum vakalarin nerdeyse yarisinda bir ebeveynden cocuga gecmistir. Ve cocukta norofibromatoz olma riskiyle karsi karsiya olmasi icin sadece ebeveynin HATALI gen yapisina sahip olmasi gerekmektedir. Vakalarin diger yarisinda ise bu genler, sperm veya yumurta hucresinde sporadik bir mutasyona maruz kalir. Ayrica sporadik mutasyonlarin nedenleri ve risk faktorleri belirsizdir. Nf2’de mutasyon, bir embriyonun Mosaic Nf2 adi verilen bir formda kavramasindan sonra da meydana gelir ve bu, hastaligin daha hafif bir seklidir.



Norofibromatozis Hastaligi Hakkinda Bilinmesi GerekenlerNorofibromatozis Hastaligi Semptomlari
Norofibromatozisin semptomlari ture baglina olarak degismektedir. Bozukluk tum vucuda yayilirlar, tumorlere ve sira disi cilt pigmentasyonuna yol acarlar. Deri altinda sislik, renkli lekeler, kemik sorunlari, omurilik sinir kokleri uzerindeki baski ve diger norolojik problemler seklinde kendini gosterir. Ayrica ogrenme guclukleri, davranis sorunlari ve gorme veya isitme kaybi ortaya cikar.
Nf1
Nf1’li bazi bireylerin sadece cilt rahatsizligi vardir ve diger ilgili tibbi sorunlari gorunmemektedir. Belirtiler ve semptomlar genellikle erken cocukluk doneminde ortaya cikar ve sagliga zararli degildirler. Hem Nf1 hem de Nf2 ile cilt buyumeleri meydana gelr ve bu durumda dogum lekeleri ve ciller yaygin olarak gorulmektedir. Genellikle dogumda ciltte kahve renkli izler gorulur ve 5 yasinda altidan fazla isaret ortaya cikarsa, bu Nf1’i gosterebilir. Ayrica bu noktalarin sayisi artar ve zamanla buyuyup renkleri koyulasir. Ciller kasIk, gogus alti veya koltuk alti gibi alisilmadik bir yerde gorunurler. Norofibromlar, genellikle cilt sinirlerinde ve bazen vucudun daha derin sinirlerinde buyuyen kanserli olmayan tumorlerdir. Derinin altinda topaklar gibi gorunurler ve zamanla daha fazla geliserek buyurler. Norofibromlar yumusak veya sert ve yuvarlaktirlar.Lisch nodulleri de olusabilir ve bunlar gozun irisinde gorulebilen cok kucuk kahverengi lekelerdir. Ayrica Nf1’li kisiler daha yuksek hipertansiyon veya yuksek tansiyon riski ile karsi karsiyadirlar.
Nf2
Nf2, tumorlerin vucudun derinliklerinde sinirler uzerinde buyudugu daha ciddi bir durumdur. Akustik noroma, beyinden ic kulaga giden sinirde gelisen yaygin bir beyin tumoru turudur. Nf2 belirtileri vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Yuz uyusmasi, halsizlik ve bazen felc
• Kademeli veya daha nadiren ani isitme kaybi
• Denge kaybi, bas donmesi ve bas donmesi
• Kulak cinlamasi veya etkilenen kulakta zil sesi duyma
Bununla birlikte tumor buyudukce semptomlar daha da kotulesir ve noroma, yasami tehdit edebilen beyin sapini sIkistirir. Kucuk bir tumor herhangi bir soruna neden olmayabilir. Bazen tumorler ciltte, beyinde ve omurilikte gelisir ve potansiyel olarak ciddi sonuclari olur. Bazi tumorler hizla gelisir, ancak cogu yavas buyur ve etkisi birkac yil fark edilmeyebilir. Duzenli izleme, tumorlerin komplikasyonlar ortaya cikmadan once cikarilmasini saglayabilir. Acik kahverengi pigmentasyon lekeleri olusur, ancak Nf1’li kisilere gore daha az yaygin ve daha az olurlar. Bu durumda kiside katarakt meydana gelebilir ve bir cocukta bu olursa, bu Nf2’nin bir belirtisi olabilir. Bunlar kolayca cikarilir ve tedavi edilirse genellikle sorun yaratmamaktadirlar.

Norofibromatozis Hastaligi Komplikasyonlari
Her norofibromatozis tipinin komplikasyonlari farklidir ve bunlar asagidaki gibidir:
Nf1’in komplikasyonlari
Tumor veya noroma, kulaklara ve gozlere giden sinirlere baski yaptiginda gorme ve isitme sorunlari ortaya cikar. Bunun sonucunda cocuklar ogrenme ve davranissal zorluklarla karsilasirlar. Nf1’li cocuklarin yaklasIk yuzde 50’si ogrenme guclukleriyle karsi karsiyadir. Kisa sureli olarak mekansal farkindalik, hafiza etkilenebilirken koordinasyonbozuklugu yasanabilir. Nf1’in baska komplikasyonlarida vardir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Epilepsi
• Buyuk kafa boyutu
• Birkac vakada kanserli hale gelebilen iyi huylu cilt tumorleri
• Omurganin egriligi veya skolyoz
• Gliomlar veya goz sinirlerindeki tumorler, bazen gorme sorunlarina neden olur
• Hipertansiyon
• Konusma ile ilgili sorunlar
• Kisa boy
• Iskelet problemleri
• Erken veya gec cinsel gelisim ve ergenlik.
Nf2’nin komplikasyonlari
Nf2’li kisiler, NF1’in ozelligine benzer sekilde iyi huylu cilt tumorleri gelistirirler. Bu ur’larin buyume, degisim ya da agri yapip yapmadigi kontrol altinda tutulmalidir. Iyi huylu beyin tumorleri beynin bazi kisimlarina baski uygularrak, konvulsiyonlara, gorme sorunlarina ve denge sorunlarina neden olurlar, ayica bazilari kanserli hale gelirler. Omurilik tumorleri, omurgayi cevreleyen sinirlerde geliserek uzuvlarda titreme, uyusma ve agriya neden olur. Boyun bolgesindeki tumorler, ornegin gulumsemede, goz kirpmada veya yutmada zorluk gibi yuz problemlerine neden olurlar.

Norofibromatozis Hastaligi Teshisi
Nf1 normalde cocukluk doneminde teshis edilir ve bir bireyin asagidakilerden en az ikisine sahip olmasi durumunda teshis dogrulanir. Bu durumlar asagidaki gibidir:
• Nf1’in aile oykusu
• Genellikle optik sinirde belirti gostermeyen bir tomor veya glioma
• Kemikte lezyonlar
• Cocuklarda 5 milimetreden fazla veya ergenlerde ve yetiskinlerde 15 milimetreden daha buyuk en az alti café-au-lait noktasi
• Iriste kucuk kahverengi leke ya da en az iki Lisch nodulu
• Koltuk altlarinda, gogus altinda veya kasIk bolgesinde cil
• Iki veya daha fazla pleksiform ya da norofibrom
Pleksiformlar, Nf1’li kisilerin yaklasIk yuzde 25’ini etkiler. Pleksiformlar, buyudukce buyuk sinirlerin etrafina yayilan, sinirin kalinlasmasina ve sekilsizlesmesine neden olan norofibromlardir. Derinin altinda dugum veya kordon gibi hissedilir ve buyuk, aci verici ve sekilsiz olurlar. Bu normalde cocukluk doneminde olusmaya baslar. Cilt izlerinin kontrolunu saglamak icin ozel bir lamba kullanilmaktadir. Diger teshis araclari arasinda bir X-isini, CT veya MRI taramasi bulunur ve ayrica genetik kan testi de kullanilabilir.
Nf2’yi teshis etme
Nf2 semptomlari normalde ergenlik doneminde veya yetiskinlikte ortaya cikar. En yaygin baslangic yasi 18 ila 24 yas arasindadir. Bazi durumlarda Nf2 teshisi yapilir ve bunlar asagidaki gibidir:
• Kulakta akustik noroma, arti katarakt, beyin tumorleri gibi iki veya daha fazla tipik semptom ve durumun aile oykusu
• Her iki kulakta da akustik noroma
• MRI veya CT taramasi ile tespit edilen akustik noroma arti beyin veya omurga tumorleri
• Kan testi ile tanimlanan hatali bir gen
Ayrica Nf2’si olan kisi bir norologa yonlendirilir, isitme ve goz testleri katarakt, diger goz problemleri ve isitme problemlerini kontrol edilir.
Norofibromatozis Hastaligi Tedavisi
Koklear implant, isitme kaybi olan kisilere yardimci olur ve tedavisi olmamasina ragmen semptomlari tedavi edilebilir. Bu semptomlar kasinti, enfeksiyon, uyusma ve genel rahatsizlik riskini azaltir, ancak tekrar buyuyebilirler. Hipertansiyon, ilaclar ve yasam tarzi degisIklikleri ile tedavi edilirler ve duzenli kontroller tavsiye edilir. Optik sinirde buyuyen tumorler gorme yetenegini etkiliyorsa, cerrahi olarak cikarilirlar. Ayrica omurga egriligi, skolyoz ameliyatla veya sirt destegi takilarak duzeltilir. Normalde tumorler duzenli olarak izlenir ve gerektigi gibi tedavi verilir.
Norofibromatozis Hastaligi Hakkinda Bilinmesi GerekenlerAkustik noroma
Akustik noroma cerrahisi her zaman duyma kabiliyetini iyilestirmez, hatta kotulestirebilir. Akustik noromayi cikarma karari, sadece isitme kaybina degil, tumorun boyutuna ve ne kadar hizli buyudugune bagli olur. Bazi durumlarda cerrah, kisinin isitme kabiliyetini artirmak icin isitsel beyin sapi implanti (ABI) yerlestirebilir ve vestibulokoklear sinir tumorunu bu esnada cikarabilir. Bu islemde basin yan tarafindaki deriye bir kesi yapilir ve kulagin arkasindaki kemigin bir kismi cikarilir. Bu, tumorun cikarilmasi icin ortaya cikarir ve beyin sapina erisim saglar. ABI’si olan kisiler harici bir alici ve konusma islemcisi takarlar ve bu, sesi daha sonra implanta gonderilen elektrik sinyallerine donusturur. Tumor cikarildiktan sonra koklear implant takilir, bu kucuk, karmasIk elektronik cihaz, derin veya ciddi isitme sorunlari olan biri icin bir ses hissi saglamaya yardimci olur.
Kulagin arkasina bir dis kisim yerlestirilir ve cerrahi olarak ikinci bir kisim deri altina yerlestirilir. Implant, konusma islemcisinden sinyalleri almak ve bunlari elektrik darbelerine donusturmek icin mikrofon, konusma islemcisi, verici ve alici veya uyaricidan olusur. Bir grup elektrot, stimulator impulslarini toplar ve bunlari isitme sinirin farkli bolumlerine gonderir. Implant, normal isitmeyi geri yukleyemez, ancak seslerin yararli bir sunumunu saglar ve bu, kisinin konusmayi anlamasina yardimci olur. Odyolog, denge ve kulak cinlamasini yonetmek veya kulaklarda cinlama konusunda tavsiyelerde bulunur ve Norofibromatozisli bazi kisiler dudak okumayi ve isaret dilini kullanmayi ogrenirler. Radyoterapi veya kemoterapi, bir tumoru kucultmeye yardimci olur, tumorleri onleyebilecek veya azaltabilecek bir ilac bulmak icin calismalar hala devam etmektedir.
Nf1’li bircok kisi yalnizca hafif semptomlara sahiptir ve normal, saglikli bir yasam surerler. Komplikasyonlar yasam suresini kisaltabilir, ancak Nf1’li kisi genellikle durumu olmayan biriyle ayni sure boyunca yasamayi bekleyebilir. Bununla birlikte, komplikasyonlarin gelismesini onlemek icin semptomlarin duzenli olarak izlenmesi gerekir.