Ayak, bacak ve ayak bileği şişmesi, vücudun bu kısımlarında sıvı birikimi anlamına gelen periferik ödem olarak adlandırılır. Sıvı birikmesi, yaralanma nedeniyle olmadıkça genellikle acı verici değildir. Şişlik, yerçekiminin etkisiyle vücudun alt bölgelerinde daha belirgin olma eğilimindedir.

Ayak şişmesi nedir?
Yaşlı erişkinlerde ayak, bacak ve ayak bileği şişmesi sık olarak gözlenen bir durumdur. Şişme, vücudun her iki tarafında veya sadece bir tarafta meydana gelebilir. Alt gövdede bazen sadece ayaklar etkilenirken, bazen de ayak bilekleri ve bacaklar gibi çoklu alanlar etkilenebilir. Ayak, bacak veya ayak bileği şişmesi genellikle ciddi bir sağlık riski oluşturmazken, bir doktora ne zaman başvurulması gerektiğini bilmek önemlidir. Şişlik bazen hemen tedavi edilmesi gereken daha ciddi altta yatan bir sağlık sorununun göstergesi olabilir.

Ayak şişmesi neden olur?
Bacak, ayak bileği ve ayak şişmesi nedenleri birçok tıbbi duruma bağlı olarak ortaya çıkabilir. Çoğu durumda, şişme, aşağıdaki gibi bazı yaşam tarzı etmenlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkar:

Aşırı kilolu olmak: Aşırı vücut kitle indeksine sahip olanlarda kan dolaşımı azalabilir, bu da ayaklarda, bacaklarda ve ayak bileklerinde sıvının birikmesine neden olabilir.
Çok uzun süre oturmak ya da ayakta kalmak: Kaslar uzun süre hareketsiz kaldığında, vücut sıvılarını kalbe doğru geri pompalayamazlar. Bu gibi durumlarda su ve kanın tutulması bacaklarda şişmeye neden olabilir.
Bunlar haricinde, aşağıda belirtilenler bazı ilaçları almak ayak, bacak ve ayak bileği şişmesine neden olabilir.

steroidler
östrojen veya testosteron
trisiklikler ve monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI) dahil olmak üzere bazı antidepresanlar
ibuprofen ve aspirin dahil olmak üzere steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAID'ler)
Bu tür ilaçlar kanın akışkanlığını azaltarak kan dolaşımını etkileyebilir ve bacaklarda şişmeye neden olabilir. İlacınızın alt ekstremitelerinizde şişmeye neden olduğundan şüpheleniyorsanız, doktorunuzla konuşmayı unutmayın. Doktorunuza danışana kadar ilacınızı almaya devam edin. Ayak, bacak ve ayak bileği şişmesinin diğer olası nedenleri arasında aşağıdakiler gibi bazı tıbbi durumlar veya vücut değişiklikleri yer almaktadır:

Doğal hormonal değişiklikler: Dalgalanan östrojen ve progesteron seviyeleri bacaklarda dolaşımın azalmasına ve bunun sonucunda şişmeye neden olabilir. Hormon seviyelerindeki bu değişiklikler hamilelik sırasında ve adet döngüsünde ortaya çıkabilir.
Bacakta bir kan pıhtısı bulunması: Kan pıhtısı, kanın katılaşması sonucu oluşan bir birikimdir. Bir kan pıhtısı bacağın damarlarında bulunduğunda, kan akışına zarar vererek şişmeye ve daha birçok tehlikeli sonuçlara neden olabilir.
Yaralanma veya enfeksiyon: Ayağı, bacağı veya bileği etkileyen bir yaralanma veya enfeksiyon bu bölgeye giden kan akışında artışa neden olur. Bunun sonucunda şişme oluşur.
Damar yetersizliği: Bu durum damarlar kanı yeterince pompalayamadığında ve kanın bacaklarda birikmesi sonucunda oluşur.
Perikardit: Kalbin etrafında keseye benzeyen bir zar bulunur. Bu zara perikard denir. Zarın iltihaplanması, perikardit olarak adlandırılır ve bu durum nefes almada zorluklara ve bacaklarla ayak bileklerinde ciddi, kronik şişmeye neden olur.
Lenfödem: Lenf sistemi vücutta sıvı taşınmasına yardımcı olan lenf bezleri ve damarlardan oluşur. Lenfatik sistemdeki bir tıkanma aynı zamanda lenfödem olarak adlandırılan dokuların sıvı ile şişmesine neden olur.
Preeklampsi: Hamilelik sırasında kan basıncındaki artış, kan dolaşımının bozulmasına ve yüz, eller ya da bacaklarda şişmeye neden olabilir. Önemli bir durumdur.
Siroz: Bu hastalık sıklıkla aşırı alkol tüketiminin veya hepatit B ya da C gibi enfeksiyonların sonucunda karaciğerde tahribat oluşması sonucunda ortaya çıkar. Bu durum yüksek tansiyona ayrıca ayaklarda, bacaklarda ve ayak bileklerinde dolaşımın zayıf olmasına neden olabilir.
Hamilelikte ayak şişmesi neden olur?
Hamilelikte ayak şişmesi bir dereceye kadar beklenen bir durumdur. Yukarıda bahsedilen hormonal değişiklikler vücutta suyun tutulmasına neden olur ve sıvı birikimi yer çekimi etkisiyle en çok alt ekstremitelerde gözlenir. Fakat tansiyon ile birlikte gözlenen aşırı şişme preeklampsi belirtisi olabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

Ayak şişmesi nasıl geçer?
Evde ayak, bacak ve ayak bileği şişmesinin tedavisi için uygulayabileceğiniz bir takım yöntemler bulunmaktadır.

Bacakları yükseltme: Uzandığınız zaman bacakların kalbinizin hizasından daha yüksekte olmasına özen gösterin. Bunu yapmak için bacaklarınızın altına bir yastık yerleştirebilirsiniz.
Hareket etme: Sürekli olarak aktif kalın ve bacakları germeye, hareket ettirmeye odaklanın.
Tuz tüketmeme: Bacaklarınızda birikebilecek sıvı miktarını azaltmak için tuz tüketiminizi azaltın.
Uygun kıyafetler seçme: Uyluklarının etrafına jartiyer veya başka tür kısıtlayıcı giysiler giymekten kaçının.
Kilo kontrolü sağlama: Sağlıklı bir vücut ağırlığını koruyun.
Yardımcı malzemeler kullanma: Destek çorapları veya kompresyon çorapları kullanın.
Hareketsizlikten kaçınma: Özellikle saatlerce oturuyorsanız veya ayakta duruyorsanız saatte en az bir kez ayağa kalkın veya hareket edin.
Ayak şişmesi nedeniyle ne zaman doktora gözükmeli?
Alt ekstremitede şişme genellikle endişe kaynağı olmamakla birlikte, bazen altta yatan ciddi bir tıbbi durumun belirtisi olabilir. Aşağıdaki durumlarda mümkün olan en kısa sürede bir sağlık kurumuna başvurmanız gerekmektedir.

Kalp veya böbrek hastalığınız var ve şişme yaşıyorsanız,
Karaciğer hastalığınız var ve bacaklarınızda şişme yaşıyorsanız,
Bacaklarınızda şişmeyle birlikte kızarıklık gözlüyorsanız,
Vücut ısınız normalden yüksek ise,
Hamileyseniz ve bacaklarınız ya da ayaklarınızdaki şişme bir anda oluştuysa,
Evde denediğiniz yöntemlerle şişliğiniz inmiyorsa,
Şişlik giderek kötüleşiyorsa.
Ayak, bacak ve ayak bileği şişmesiyle birlikte aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşarsanız, derhal hastaneye gitmelisiniz:

Göğüs bölgesinde ağrı, basınç veya gerginlik,
Baş dönmesi,
Kafa karışıklığı,
Bayılma hissi,
Solunum zorluğu veya nefes darlığı.
Ayak şişmesi tedavisi nasıl yapılır?
Ayak ya da ayak bileği şişmesini tedavi etmek için öncelikle hekiminiz altta yatan nedeni belirlemek isteyecektir. Bunun için bir fizik muayene yapacak ve size belirtilerinizi soracaktır. Aşağıdaki soruların cevaplarını doktora gitmeden not edebilirsiniz.

Ne kadar zamandır şişme yaşıyorsunuz?
Şişmenin daha kötü olma eğiliminde olduğu günler var mı? Varsa neler?
Şişme yanında yaşadığınız diğer semptomlar neler?
Şişmeyi daha iyi veya daha kötü hale getiren herhangi bir faktör var mı?
Şişme nedenini teşhis etmeye yardımcı olmak için doktorunuz aşağıdaki testlerden birini veya birkaçını isteyebilir:

Kan testleri: Bu testte, kan sayımı, enfeksiyon varlığı, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarının etkin çalışıp çalışmadığı ve elektrolitler kontrol edilir.
Röntgen görüntülemesi: Şişme bir darbe sonucunda olduğunda kemikleri değerlendirmek için istenebilir.
Ultrason görüntülemesi: Organları, kan damarlarını ve dokuları incelemek için istenebilir.
Elektrokardiyogram: kalp fonksiyonunu değerlendirmek için istenir.
Şişmeniz bir yaşam tarzı alışkanlığı veya küçük bir yaralanma ile ilişkiliyse, doktorunuz muhtemelen evde uygulayabileceğiniz basit tedavileri önerecektir. Şişmeniz, altta yatan bir sağlık durumunun sonucuysa, doktorunuz önce bu spesifik durumu tedavi etmeye çalışacaktır. Şişme, diüretikler gibi reçeteli ilaçlar ile azaltılabilir. Bununla birlikte, bu ilaçlar yan etkilere neden olabilir ve genellikle yalnızca ev tedavileri işe yaramadığında kullanılır.

Ayak, bacak ve ayak bileği şişmesi önlenebilir mi?
Ayağın, bacağın ve ayak bileğinin şişmesi her zaman önlenemez. Ancak bunu önlemek için atabileceğiniz bazı adımlar vardır:

Kan dolaşımınızın sağlığı için düzenli olarak egzersiz yapın. 18-64 yaş arası yetişkinler için, Dünya Sağlık Örgütü haftada 150 dakika orta şiddetli veya 75 dakika yüksek şiddetli egzersiz önermektedir.
Uzun süre oturmaktan veya ayakta durmaktan kaçının. Uzun süre oturmaya devam ederseniz veya ayakta durursanız, düzenli aralıklarla kalktığınızdan veya hareket ettiğinizden emin olun.
Tuz tüketiminizi düzenleyin. Yetişkinler günde 2.300 miligramdan fazla tuz tüketmemelidir.