OSMANLI DEVLETİNDE EKONOMİ

Osmanlı Devleti'nde Gelirler; vergiler, iltizam gelirleri, gümrük maden orman tuzla gelirleri, bağlı beyliklerden alına vergiler ve ganimetlerden oluşmaktadır.

Vergiler Şer'i vergiler ve Örfi vergiler olmak üzere iki şekilde alınırdı.

*

Şer'i vergiler; dini kaynaklı vergiler oluşan Öşür, Haraç ve Cizye olarak isimlendirilmiştir.

1. Öşür; Müslüman üreticilerden onda bir olarak alınan arazi ve ürün vergisidir.

2. Haraç; Gayr-i Müslimlerden alınan arazi ve ürün vergisidir.

3. Cizye; Baş vergisi de denilen bu vergi askerlik çağına gelmiş Gayri Müslimlerden alınan sosyal güvenlik ve himaye vergisidir. Kadın, çocuk, ihtiyar ve düşkünlerden alınmamaktadır.

Örfi vergiler; Padişahın iradesiyle toplanan vergilerdir. Raiyyet Rüsumu da denilen bu vergiler üreticilerin konumuna göre toplattırılırdı. Örfi vergiler; Resm-i Kapan, Resm-i Mücerret, Resm-i Bennak, Resm-i Çift, Resm-i İspençe, Çift Bozan, Resm-i Arus, Resm-i Baç, Adet-i Ağnam, Nibayet Rüsumu ve Avarız olarak isimlendirilmiştir.

1. Resm-i Kapan; Pazar yerlerinden alınan vergilerdir.

2. Resm-i Mücerret; Bekarlardan alınan vergilerdir.

3. Resm-i Bennak; Evlilerden alınan vergilerdir.

4. Resm-i Çift; Çiftçinin elinde bulunan toprakların karşılığında alınan vergidir.

5. Resm-i İspençe; Gayri Müslim halkın erişkin erkeklerinden alınan vergidir. Müslümanlardan alınan Resm-i Çift vergisinin karşılığıdır.

6. Çift Bozan; Toprağını mazeretsiz olarak terk eden yada üç yıl üst üste boş bırakan köylülerden alınan vergilerdir.

7. Resm-i Arus; Sipahiler tarafından, tımar arazisinde* yaşayan kadınların evlenmeleri esnasında kocalarından alınan vergilerdir.

8. Resm-i Baç; Hicret ve gümrük vergisi adı altında alınan vergilerdir.

9. Adet-i Ağnam; Sipahiler tarafından toplanan hayvan sayısı ile orantılı olarak toplanan hayvan vergisidir.

10. Nibayet Rüsumu; Yöneticilerin halktan aldığı bir vergidir. Suçlulardan alınan vergidir.

11. Avarız; olağan üstü durumlarda toplanan vergilerdir.

Osmanlı Devleti'nde Giderler; ise maaşlar, kapı kulu ocakları için kullanılan savaş ve savunma giderleri, vakfiyeler haricindeki bayındırlık ve iskan harcamaları ve afet durumlarında kullanılan acil giderlerden oluşmaktaydı. Acil giderler Avarız fonunda biriken harcama gelirlerinden karşılanırdı.